Het Multatuli-jaar begon op maandag 17 februari 2020. Multatuli, vooral bekend door Max Havelaar, is nog steeds een begrip in de Nederlandse samenleving. Diezelfde maandag onthulde koning Willem-Alexander in De Nieuwe Kerk in Amsterdam een gedenksteen voor de schrijver, die 200 jaar geleden in dezelfde stad het ­levenslicht zag. Daarnaast vind je in Amsterdam in zijn geboortehuis een museum. Een museum met daarin zijn bureau, zijn boekenkast, reiskoffer en een haarlok (ja, echt). Maar vooral belangrijk: de rode bank, waarop hij stierf. Multatuli is 200 jaar na zijn geboorte nog steeds populair, of in ieder geval aanwezig. En misschien wel actueler dan ooit. Hij was zijn tijd ver vooruit. En dat is te zien aan een aantal punten.

Radicaal feminist

Al in 1861 pleitte Multatuli voor algemeen kiesrecht. Niet alleen voor mannen, maar ook voor arbeiders én vrouwen. De positie van vrouwen was dan ook een van de dingen waar hij zich om bekommerde. Daarnaast ging hij flink tekeer tegen de zedelijkheidsopvattingen over vrouwelijke seksualiteit. Hij vond het gek en belachelijk dat mannen op dat gebied veel meer mochten dan vrouwen. Multatuli werd ook wel een van de eerste feministen genoemd.

Crematie en atheïst

Hij was daarnaast de eerste Nederlander die zich liet cremeren, onder andere doordat hij zijn geloof achter zich liet. Hij liet openlijk weten atheïst te zijn, en dat hij het christendom niet meer serieus kon nemen nadat hij de islam had gezien in Nederlands-Indië. Ook daarin liep hij ver vooruit. Uniek was dat hij in een Nederland, dat nog zo religieus was, hier mee naar buiten trad.

Géén schrijver (of toch wel?)

Hij was géén schrijver, riep Multatuli vaak. Hij zag zichzelf vooral als maatschappijhervormer en wereldverbeteraar. En vond het dan ook vreselijk dat anderen hem vooral bewonderden als schrijver. Gek was het niet, hij schreef op een bijzondere manier dat niet gewoon was voor die tijd. En hij gebruikte onderwerpen waar niemand over schreef. Natuurlijk, hij was niet de eerste die opmerkte dat de Javaan in Nederlands-Indië werd uitgebuit. Maar het was wel nieuw dat het zo werd opgeschreven, al helemaal op de manier waarop hij dat deed. Maar het meest opmerkelijke was het einde van zijn boek. “Is het werkelijk uw wil, roept hij uit, dat ‘daarginds meer dan dertig miljoen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in uwen naam?” schreef hij, over Koning Willem III. Ongepast, vond iedereen. Toch bleef het staan.

Nog steeds actueel

En wat zorgt ervoor dat Multatuli nog steeds zo actueel is? Voornamelijk zijn opvallende en revolutionaire denkwijze voor die tijd. Opvallender is misschien wel dat deze ideeën nog steeds actueel zijn voor moderne lezers. Niet alleen zijn idee over feminisme, maar ook de manier hoe Multatuli dingen besprak. Speels zette hij moeilijke thema’s op de kaart. Multatuli geldt volgens velen nog steeds als Nederlands grootste schrijver.