‘Kijk, dit is toch vreselijk toeristisch?’, lacht Abla elBahrawy. In haar hand houdt ze een stuk papyrus waarop Toetanchamon in felle kleuren staat afgebeeld. Over haar bed liggen andere stukken papyrus voor bedrukkingen verspreid. Hoe ‘vreselijk toeristisch’ ze het ook vindt, elBahrawy is een van de weinigen die zich in de eeuwenoude papiersoort verdiept.

Dat ontstaat als ze voor een onderzoeksproject in Luxor, Egypte, is. ‘Ik vroeg aan een vriend of hij nog een souvenirtje wilde en hij zei dat hij wel onbedrukt papyrus wilde. Dus ik dacht: nou, prima, dan krijg je dat’, legt elBahrawy uit. De vraag blijkt alleen lastiger dan gedacht. ‘Nergens was de papyrus onbeschilderd. Waarom was het zo moeilijk er eentje te vinden? Ik ging met meerdere verkopers in gesprek en hoorde dat er een fabriek was waar het wordt gemaakt. Maar iedereen zegt dat het handgemaakt is; dat is het toch niet als het uit een fabriek komt?’

Zoektocht naar papyrus

Ze ontdekt dat papyrus, zoals het oorspronkelijk gemaakt werd, eigenlijk niet meer echt bestaat, maar via een soort verborgen systeem tot stand komt. ‘Ik weet nog dat ik eindelijk de eigenaar van de fabriek had gevonden. Toen ik hem in zijn winkel wat vragen stelden en mijn vrienden en ik steeds enthousiaster werden, veranderde zijn blik en begon hij ineens allerlei werknemers te bellen. Alsof ze doorhadden dat ik wat op het spoor was. Toen zij binnenkwamen, begonnen ze ineens allerlei beelden af te breken en ontstond er een ontzettende stofwolk. ‘Sorry, we zijn nu druk, we moeten schoonmaken’, zei hij. ‘Kom morgen maar terug.’ De volgende dag kwamen we terug, maar uiteraard was hij er niet meer.’

elBahrawy heeft haar zoektocht vertaald naar het boek The Papyrus Gang, dat binnenkort verkrijgbaar is bij de Bibliotheek. Dit naslagwerk leest, zowel in het Engels als in het Arabisch, van achteren naar voren en wordt ondersteund door kleurrijke tekeningen van verschillende illustratoren. Gaandeweg komt de onderzoeker er steeds meer achter hoe de handel loopt en wat voor rol papyrus speelt en heeft gespeeld in onze geschiedenis.

Bestaan van de Bibliotheek

Zo zou er een hoop geschiedenis verloren zijn gegaan als de papiersoort nooit was ontdekt, denkt elBahrawy. ‘Want vroeger werd het gebruikt om dingen op te schrijven, waardoor kennis kon worden uitgewisseld’, zo legt ze uit. ‘Hoewel er genoeg andere dingen, zoals tekeningen op muren, zijn gevonden om de geschiedenis te bewaren. Papyrus moderniseerde en democratiseerde communicatie en bracht literatuur voort.’ Maar zouden bibliotheken dan hebben bestaan zonder deze uitvinding? Over die vraag moet elBahrawy lang nadenken. ‘Ik kan me niet voorstellen dat mensen kunnen nadenken zonder dingen op te schrijven. Hoe kan het leven zonder dat doorgaan? Dan zouden we maar blijven praten. Dan wordt de bibliotheek een plek waar we niet meer zouden lezen, maar alleen maar zouden praten?’

Foto: De papyrus die momenteel verkocht wordt in Egypte die Abla heeft verzameld tijdens haar reis.
©Jorieke van Noorloos