In haar werk benadrukt ze de relevantie van oude filosofen, niet als abstracte denkers, maar als gidsen voor een rechtvaardiger en meer ethisch leven in de moderne samenleving. Volgens haar is het werk van de presocraten, Socrates, Plato en de stoïcijnen altijd gericht op ethiek. Ze benadrukken de ontwikkeling van een evenwichtig zelf, maar altijd met als einddoel een rechtvaardige samenleving.

“Het ‘Ken uzelf’ van de presocraten, de vraag ‘Hoe moet men leven’ van Socrates, de ideale staat van Plato en de zelfzorg van de stoïcijnen zijn weliswaar in eerste instantie gericht op de ontwikkeling van een evenwichtig zelf. Maar dit staat in dienst van het uiteindelijke doel: rechtvaardig handelen en op een ethische, deugdelijke wijze met elkaar samenleven,” zegt Duurland.

Klassieke filosofen in moderne tijd

Volgens Duurland zijn de klassieke filosofen nog steeds relevant voor de moderne tijd. Ethiek was voor hen het einddoel, maar in de westerse filosofie zijn de methoden die naar ethiek leiden, zoals kennisleer en logica, soms het einddoel op zich geworden. “In de tijd van de klassieken waren deze onderdelen van de filosofie slechts hulpweggetjes naar ethiek als einddoel. Maar nu lijken ze soms zelf het einddoel te zijn,” stelt ze kritisch.

De klassieke filosofen leefden in een tijd die achteraf door de Duitse filosoof Karl Jaspers de ‘Spiltijd’ is genoemd (800 tot 200 v. Chr.). Hij noemt deze periode cruciaal voor de spirituele ontwikkeling van de mensheid. “Zij leefden in een tijd waarin grote machtsverschuivingen plaatsvonden, wat mensen aanspoorde om na te denken over hun waarden en over hoe zij samenleefden met anderen,” zegt Duurland. Deze tijd legde de basis voor de grote religies en filosofieën zoals we die nu kennen: het confucianisme en taoïsme in China, het boeddhisme en hindoeïsme in India, het monotheïsme in het Midden-Oosten, en in Europa het Griekse rationalisme. De Griekse tragedieschrijvers, Socrates, Plato en Aristoteles speelden een sleutelrol in het ontwikkelen van deze ideeën. De filosofen uit deze tijd zetten hiermee de toon voor hoe we nu nog steeds zoeken naar balans tussen denken, voelen en handelen.

Emoties in filosofie

Wat Duurland verder fascineert, is de groeiende erkenning van de rol van emoties in ons besluitvormingsproces. “Ethiek gaat over handelen, het moreel goede doen. Daarin spelen niet alleen kritisch nadenken, maar ook emoties een grote rol. Zeker nu uit onderzoek steeds meer bekend wordt dat mensen in hun handelen veel vaker vanuit hun emoties beslissingen nemen dan vanuit hun ratio,” legt Duurland uit.

Volgens Duurland zijn emoties lange tijd onderbelicht geweest in de filosofie. In haar boek Filosofisch gestemd: reflecties op het gevoelsleven gaat ze daar dieper op in. Ze benadrukt dat dit niet betekent dat de ratio minder belangrijk is, maar dat het juist essentieel is om beide, ratio en gevoel, dichter bij elkaar te brengen.

Het belang van filosofie

“Als filosoof geloof ik er echt in dat het goed zou zijn om filosofie vanaf de kleuterleeftijd in het onderwijsprogramma op te nemen,” vertelt Jacqueline. Op deze manier leer je om goed te luisteren naar elkaar, je mening onderbouwen en een open blik te hebben. Dit zal zorgen voor wederzijds begrip en respect. Maar, voegt ze toe, persoonlijke reflectie mag geen navelstaarderij worden. “Je kunt zo met zelfontwikkeling bezig zijn dat je vergeet waar het in de klassieke filosofie juist om draait: bijdragen aan het grotere geheel. Het zelf is geen eindpunt, maar een begin.”

Over Jacqueline Duurland

"Na jaren gewerkt te hebben als journalist en allround tekstschrijver voor het bedrijfsleven, ben ik uit behoefte aan verdieping filosofie als tweede studie gaan doen. Na mijn afstuderen aan de UvA was ik aardig op de hoogte van de academische filosofie, maar om over filosofische inzichten met een breed publiek te kunnen praten, moest ik mijn ‘discours’ uitbreiden. Ik volgde Filosofie in Bedrijf aan de VU, deed cursussen aan de Internationale School Voor Wijsbegeerte, deed een opleiding tot Socratisch gespreksleider en vond mijn weg volgens het credo van Nietzsche: Je moet worden wie je bent. Inmiddels geef ik filosofiecursussen in Haarlem en omstreken en filosofische lezingen door het hele land. Ik doe mijn best om de academische filosofie toegankelijk te maken voor een groot publiek.”